الیگودرز درشرق استان لرستان است. شهر الیگودرز در ناحیهٔ کوهستانی و با آب و هوایی سرد در شرق لرستان واقع شده است. دیرینگی شهر الیگودرز به بیش از ۷۰۰ سال پیش میرسد. گویش اغلب مردمان این شهر لری بختیاری است. الیگودرز در گذشته از چهار محلهٔ ورزندان، مجیان، ده تیرانی و ده محمدرضا تشکیل شده بود هرچند که توسعه اخیر شهر این مرز بندی را نامحسوس کرده است.با جمعیت۸۹،۵۲۰ می باشد.
الیگودرز بین ۴۹ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی واقع شده است.از نظر موقعیت نسبی، الیگودرز در نیمه شمالی شهرستان قرار گرفته است.این شهر از طریق محور شمالی با شهرهای خمین، محلات، اراک و از طریق محور جنوبی با شهرهای ایذه و فریدونشهر، از طریق محور شرقی با داران، گلپایگانو خوانسارو از طریق محور غرب و شمال غربی نیز با ازنا دورود، شازند، بروجرد و خرم آباد ارتباط دارد.
شهر الیگودرز از خرم آباد ۱۳۵ کیلومتر، از اراک ۱۲۷ کیلومتر، از اصفهان ۲۴۰ کیلومتر و از تهران ۳۸۰ کیلومتر فاصله دارد.این شهر از نظر موقعیت ارتباطی نسبت به محورهای استانی، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
در وجه تسمیه الیگودرز روایتهای گوناگونی وجود دارد.
از آن جمله، روایت ساکنان بومی شهر است. بر مبنای این روایت، واژه الیگودرز، ترکیبی از واژه (آل) به معنی خاندان و گودرز است. بر این اساس مردم الیگودرز خود را به گودرز پهلوان یکی از شخصیتهای معروف شاهنامه نسبت میدهند که با گذشت زمان، ترکیب آل گودرز کم کم به الیگودرز تبدیل شد.
وجود طایفه گودرزی در این شهر، این باور را تشدیدکردهاست.
نشانههای تاریخی نیز نشان میدهد که در محدوده شهر الیگودرز در حدود هفده قرن پیش از میلاد، تمدنهایی وجود داشتهاست.
البته در تپههای شمال غربی آثاری کشف شدهاست که به دوران پیش از اشکانیان و هخامنشینیان تعلق دارد.
برخی دیگر نیز وجه تسمیه آن را از واژه آلیورز یا آل ورز دانستهاند. در گذشته این منطقه بخش عمده ای از گندم غرب ایران را تولید میکرد و به خاطر پر بار بودن محصول گندمها به رنگ قرمز در میآمدند به همین خاطر عدهای معتقدند این نام ترکیبی از کلمهٔ آل به معنای قرمز و ورز به معنای کشت است.
همچنین این نام را آمیزهای از دو واژه اَل به معنای عقاب و گودرز دانستهاند.[نیازمند منبع]
بهترین وجه تسمیه ای که با توجه به آواشناسی و تاریخ و همچنین مستندات کشف شده از مکان هایی مانند روستای گورچین بر نام این شهر مرتب میباشد، واژۀ (ایل گودرز) میباشد، یعنی مکانی که ایل و عشیرۀ گودرز که احتمالاً منظور همان گودرز کشواد است، در این مکان ساکن بودهاند.
وجود مقبره ای که به نام اکبر علی در این شهر موجود است، کاملاً مطابق با نحوۀ ساخت مقابر پیشدادیان می باشد.
برخی دانشمندان اظهار می کنند که ایل یک واژۀ مغولیست، در صورتیکه قدمت این تواریخ به سال ها پیش از بوجود آمدن قوم مغول بر میگردد.
از تاریخ الیگودرز اطلاع دقیق و کاملی در دست نیست اما از شواهد و ساختمانهای ساخته شده در این شهر این گونه به نظر میرسد که تاریخ این شهر بیش از ۷۰۰ سال نیست.[۶]
میگویند الیگودرز در قدیم دارای بافت شهری منظم بودهاست که در زمینلرزه سال ۱۲۸۲ در سیلاخور که طبق آمار مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران بزرگترین زلزله ثبت شده و به قدرت تقریبی ۸ ریشتر بوده به ویرانهای تبدیل گردیده است.
به مرور زمان و مهاجرت گسترده عشایر و روستاییان اطراف سبب توسعه نا منظم این شهر شد.[نیازمند منبع]
بر اساس مدارک به دست آمده از حفاری های قلعه مندیش و تپههای اطراف شهر قدمت شهر فعلی الیگودرز به بیش از هفتصد سال پیش میرسد.
مردم الیگودرز، مذهب شیعه قدیم (علوی) داشتهاند و خانقاه آن، مرکز تعلیمات دینی قزلباشان و درویشان بوده است. شاه اسماعیل صفوی در یکی از سفرهای خود از این خانقاه دیدن کرده است.
البته در حدود هفده قرن پیش از میلاد شهری با همین نام در همین منطقه وجود داشته که به دلایل نامعلوم از بین رفته است .
شهر الیگودرز قبلاً زیر نظر گلپایگان و سپس بروجرد بوده است ولی در سال ۱۳۲۷ با تاسیس فرمانداری الیگودرز شهر الیگودرز به عنوان مرکز شهرستان الیگودرز انتخاب شد.[۶]
الیگودرز دارای مکانهای تفریحی بسیاری از جمله دریاچه گهر، دریاچه شط تمی، دریاچه سد خان آباد، چشمه آسار و سراب شاهمکان در منطقه شول آباد، رود حوضیان، رودخانه ماهیچال، طبیعت قالی کوه، رودخانه مور زرین در بخش زلقی، غار تمندر، جنگلهای بلوط و گردو و سرچشمه دورک، گایکان، دره دورک، دشت لالههای واژگون در روستای دالانی، دره دایی، دره حیدر، کیگوران و یک راه دسترسی به دریاچه گهر می باشد. و همچنین روستای چقاگرگ که از قدیمی ترین روستا های بربرود است و تپه خلیل خان در آن قرار دارد.در شمال این شهر بقایای قلعه مندیش و درجنوب غربی و شرقی این شهر تپه ها تاریخی وجود دارد، همچنین در ضلع جنوبی شهر پارک جنگلی بنفشه روی تپه یال احداث شده است. اشترانکوه با مرتفع ترین قله آن «سن بران» به ارتفاع ۴هزار و پنجاه متر از سطح آبهای آزاد، در جنوب غربی شهرستان الیگودرز واقع است. در دامنه جنوبی این قله دریاچه ای زیبا و طبیعی با آب شیرین و زلال شکل گرفته که از ذوب برفهای سلسله جبال اشترانکوه و کوه سبز، و آب چشمه هایی که به صورت آبراههای متعدد به سمت رودخانه و دریاچه جریان دارند.راه دسترسی به دریاچه گهر از چندین طریق امکان پذیر است که یکی از مهمترین و آسانترین آنها راه قدیمی مالرو و عشایری گدار (دره دزدان) است که در فاصله تقریبی ۲۷کیلومتری جاده الیگودرز به شول آباد، به سمت غرب (پل رودخانه مورزرین) تا آغاز تنگ «هولیون» و «تابله» می توان به دو قسمت «بالادره گهر» و «دره گهر» تقسیم کرد. از ویژگیهای «بالا دره گهر» وجود بیدستانهایی است که در ساحل شرقی دریاچه گهر بزرگ گسترده است. در هرحال باید اذعان داشت که راه دسترسی مناسب با کمترین پیاده روی نسبت به راههای دیگر همان مسیر الیگودرز (مورزرین- تابله) به گهر است، که بدلایل مختلف از جمله وجود چشمه ساران متعدد و گوارا و رودخانه خروشان و نیز دسترسی و راحتی مسیر یکی از راههای ارتباطی مناسب به شمار می رود.[۱۵]
الیگودرز در ناحیه کوهستانی زاگرس مرکزی قرار گرفته است و نزدیک به ۲،۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در امتداد شرق به غرب کشیده شده است. در ضلع شمالی و جنوبی شهر اراضی ناهموار با ارتفاعات و قلههای متعدد پراکندهاند به همین دلیل نیز از آب و هوای نسبتاً سرد کوهپایه ای برخوردار است.
کوه سیاه، کوه سفید، کوه ریواس، کوه میال، مندیش، سیاتیر، امیر کوه، ارتفاعات باجگیران و به علاوه در اطراف شهر کوه های دیگری نیز پراکندهاند که مهمترین آنها عبارتند از : چهل گز در شمال شرقی، علی بلاغی در شمال و کمربسته در شمال شرقی و همچنین از کوههای دورتر از شهر میتوان به قالی کوه، اشترانکوه و تمندر اشاره کرد.
صنایع دستی الیگودرز شامل هنرهای سرامیکی، قالی بافی، منبت کاری، سیم بافی، معرقکاری، گلیم بافی و جاجیم بافی میشود. این شهر دارای منابع غنی معادن سنگ مرمر کبالت منیزیم گرانیت چینی کریستال سرامیک و روی است.عسل و کشکِ محلی از محصولات عمده این شهرستان است که از این فراورده ها به عنوان سوغات الیگودرز نیز یاد میشود.
الیگودرز بر پایه ۴ محله اصلی به نامهای ده محمد رضا، ده تیرانی، ورزندان و مجیان شکل گرفته است. از دیگر محلههای قدیمی الیگودرز میتوان به کاظمآباد، احمدآباد، شیرخورشید، پونهزار و سرجو اشاره کرد. در کنار خط کمربندی نیز محلههایی به وجود آمده که اصطلاحاً به آنها پشت خط میگویند . همچنین شهرکهای جدیدی همچون، شهرک چمران، فرهنگیان، الغدیر، جهاد، پارسیان، جوان، پلیس و امام رضا نیز در سالهای اخیرساخته شدهاند.[نیازمند منبع]
در گذشته اقتصاد مردم الیگودرز بر پایه کشاورزی بود ولی امروزه صنعت، تجارت و مشاغل اداری و دولتی از پایههای اصلی اقتصاد مردم الیگودرز است اگر چه هنوز عدهای از شهرنشینان در مزارع اطرف شهر به کشاورزی مشغول هستند.[۳]
پس از اجرای طرح انتقال آب از الیگودرز در شرق استان لرستان به قم که رسانههای ایران از آن با عنوان کلی و مبهم « طرح انتقال آب از سرشاخههای دز به قم» نام میبرند، شهرستان الیگودرز اکنون تامین کننده اصلی آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورزی) شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم میباشد.[۱۷][۱۸][۱۹] به گفته فتاح وزیر وقت نیرو این آب یکی از بهترین آبهای دنیا است.[۲۰]
در مجموع ظرفیت انتقال و جمعآوری آب در این طرح ۲۳ متر مکعب بر ثانیه است در حالی که بیشترین میزان آبی که از سد کرج به تهران میآید ۱۱ متر مکعب بر ثانیه بوده و ظرفیت سامانه یادشده بیش از دو برابر آب انتقالی از سد کرج به تهران است.این سامانه سالیانه ۱۸۳ میلیون متر مکعب آب به پشت سد کوچری منتقل میکند. ظرفیت نهایی انتقال آب در این پروژه ۵۰۰۰ لیتر در ثانیه است.[۲۱][۲۲] مقدار انتقال آب برای افق سال ۱۴۱۰ به ۲۴۰ میلیون مترمکعب میرسد که مطالعات آن در حال انجام است.[۲۱][۲۳]
انتقال آب از شرق استان لرستان و شهرستان الیگودرز به شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفرههای آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن چاههای آب
این منطقه شده است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه های
منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی برای این
روستاها در نظر گرفته نشده است.[۲۴] این طرح درحالی برای استانهای دیگر هدف گذاری شده است که ۸۹۲ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند و ۶۸ هزار جمعیت روستایی این استان به وسیله تانکر آب رسانی میشوند.[۲۵][۲۶][۲۷] از سوی دیگر نامگذاری این طرح به عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخههای دز به قم» و همچنین نام گذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنشهایی در میان مردم استان لرستان شد تا جایی که حجت الله رحمانی نماینده شهرستان الیگودرز هم نسبت به نامگذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند. خشک شدن چاهها و چشمههای شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده است باعث از بین رفتن مجتمعهای پرورش ماهی در این شهرستان شده است. پرویز فتاح، وزیر نیروی پیشین دولت نهم مدعی شد که وی مدافع حقوق مردم الیگودرز است.[۲۸]
این پروژه تنها پروژه ایران است که کلنگ آن برای آنکه باعث مطالبهای از
سوی مردم لرستان نشود به جای مبدا در مقصد طرح به زمین زده شده است
.[۲۶]
| آیا تا به حال به گلپایگان سفر کرده اید؟ |
نویسنده: جمال+مهدی 